Nhớ Xuân Xưa
Tỳ kheo Thích Nguyên Các
Sáng nay như bao ngày, sau thời công phu khuya, chúng tôi trở lại thư phòng, trước án thờ hương trầm tỏa ngát, tách trà thơm cúng Phật; ngồi nhìn làn khói bay, chén trà vẫn trong tay; chợt cơn gió vô tình, cánh mai vàng nhẹ rơi.
Xuân đã về!
Cội mai già sân trước, bông đầu tiên đã nở.
Chợt! Ký ức những mùa xuân xưa lại trở về. Lúc nhỏ, mỗi khi xuân về, dù công việc có bận rộn thế nào, gia cảnh còn khó khăn, nhưng không năm nào người dân phố núi không gói bánh chưng, và luôn luôn dành một cái bánh nho nhỏ cho riêng đám nhỏ. Chín, mười tuổi lũ trẻ cũng đòi người lớn dạy cho gói bánh, từ khâu chọn, cắt lá, cho đến cách xếp lá vào khuôn sao cho đẹp…người lớn chỉ dạy rất kỹ, thế nhưng có thể do vẫn là đứa con nít, nên học chưa thành, dù năm nào cũng “siêng năng” học gói. Khi luộc bánh, cũng đòi thức canh cùng người lớn, mà năm nào cũng thế, nửa đường là “đào tẩu”. Thế nhưng, mùi hương của nếp mới, mùi thơm của lá dong, cho đến mùi khen khét của củi… vẫn còn đọng trong tôi mãi đến giờ.
Khi vào chùa xuất gia, cứ tưởng không còn được chìm trong không khí chuẩn bị Tết như ở nhà; thế nhưng, khoảng mùng mười tháng chạp, chúng tăng vui nhộn bên những gốc mai cùng lặt (lẩy) lá, để mai nở rộ vào ba ngày Tết. Dưới bếp, các Phật tử công quả bắt đầu “lên kế hoạch” gói bánh chưng, theo lời dạy của Thầy chúng tôi. Lòng tôi lúc ấy thật ấm áp. Rồi “ngày trọng đại” cũng đến, hai mươi tám tết, lực lượng cả chùa được huy động, chỗ thì người vo gạo, nơi thì Phật tử đãi đậu, đồ đậu; sau đó, ai biết gói bánh thì ngồi gói, những người còn lại thì lo rửa nồi (thùng), đào đất làm bếp, bổ củi…mỗi người mỗi việc. Thỉnh thoảng Thầy chúng tôi ra, khen vài câu khích lệ. Không khí chuẩn bị Tết tràn ngập trong ngôi chùa lớn bậc nhất thành phố Hồ Chí Minh lúc đó. Khi bánh được xếp vào nồi, lửa đã cháy, cũng là lúc hoàng hôn buông xuống, bên ánh lửa hồng, mọi thứ dường như được pha nhuộm cái màu cam đỏ rực rỡ.
Sau bữa cơm chiều, huynh đệ quây quần bên nồi bánh, để cảm nhận hương vị truyền thống, và cũng là lúc thắt chặt tình đạo…
Trong chúng cũng có vài thầy biết chơi đàn ghi ta, thế là, đêm canh bánh, bắt đầu với những tiết mục của vài “nghệ sỹ” miệt vườn. Lúc đó, chúng tôi-chú tiểu mới vào chùa vài tháng, trọn vẹn cảm nhận được cuộc sống của người xuất gia, đâu phải như mọi người vẫn nói. Đêm về khuya, để không ảnh hưởng tới mọi người, đàn được cất đi; bên ánh lửa bập bùng tí tách, chuyện đời mỗi được nói ra, những kinh nghiệm trong cuộc sống tu học được chia sẻ. Khi ấy, chúng tôi thật sự là anh em một nhà, không còn khái niệm vùng miền; không phân biệt tôi xuất gia tại đây, anh từ nơi khác đến…Mỗi lần anh em ngồi quây quần, trao đổi, chia sẻ niềm vui nỗi buồn, những khúc mắc của mỗi người, là lúc tâm đạo được củng cố, là tiền đề cho việc tinh tấn tu hành.
Ban ngày, chúng tôi được thị giả Hòa thượng chúng tôi đi chợ hoa. Hòa thượng là người có nghiên cứu nghệ thuật chơi hoa, nên mỗi cây Người chọn, Người đều đã định vị trí thích hợp để trưng bày. Thế nên, hoa thì đủ loại, như: mai, đào, quất (tắc), cúc…, còn có hoa trà, hoa hải đường từ miền Bắc gửi vào cúng, nhưng qua bàn tay sắp đặt của Hòa thượng, chánh điện chùa trở nên thật trang nghiêm. Đẹp nhưng không màu mè, sắc hương đầy đủ, nhưng không lòe loẹt, cao thấp đan xen đầy tính nghệ thuật. Ai đã từng đến Vĩnh Nghiêm lễ Phật đầu năm, hẳn không quên ngôi chánh điện như một vườn hoa nghệ thuật…
Thế sự vô thường, dòng đời mãi trôi. Lối sống của chúng ta cũng theo đó mà thay đổi. Bánh chưng Tết, cũng như mọi thứ, kể cả vài chậu mai, cũng đặt, gửi người ta làm, hai tám tết đi chở, hoặc mua về, thế là xong.
Nay hồi tưởng lại những năm tháng xưa, mà thương cho thế hệ đàn em đàn cháu bây giờ. Còn đâu cảnh, giữa đêm khuya anh em ngồi nghe tiếng lửa tí tách, truyền trao cho nhau những bài học kinh nghiệm, nhắc nhở nhau đừng xao nhãng việc tu hành; hoặc được đắm mình trong niềm vui với những việc chuẩn bị đón xuân sang.
Ngày nay, không khí chuẩn bị Tết sao mà nhạt quá? Do con người, hay hoàn cảnh tạo nên? Có lẽ cả hai. Có thể mọi người cũng hỏi, sao chúng tôi không làm như trước? Đừng vội, không phải không, mà, hai năm trước, sau mấy năm đặt người làm bánh chưng, chúng tôi nêu ra ý, năm nay chùa chúng ta tự gói bánh chưng đi, mọi người dị khẩu đồng âm nói: “gói chi cho mệt”. Có mệt thật không nhỉ?! Hay mỗi người một cách nghĩ, hay tại chúng tôi “hoài cổ”. Có lẽ, chúng tăng bây giờ, chưa một lần trải qua cảm xúc đầm ấp, chan hòa đạo tình, khi anh em cùng ngồi bên nồi bánh chưng sôi. Hoặc chưa thực sự được hòa mình vào không khí chuẩn bị đón xuân, bằng chính bàn tay của mình. Hay tại, ngày nay nhịp sống quá nhanh, cuộc sống thì sung túc; chỉ cần có điều kiện, mọi thứ đều dễ dàng mua được. Thế nên, bày ra tự làm làm chi cho mệt, cũng có lý. Thế nhưng, không tự chúng ta làm thì sao có được niềm hạnh phúc, tăng trưởng đạo tình, trong cuộc sống tu hành. Mà không có được niềm vui trong chùa, ắt phải đi tìm ngoài thế gian. Nên, ngày nay, một lớp trẻ mải “chạy theo hình thức bề ngoài, hình thức thế gian mà quên đi phương tiện đặc thù và mục đích cứu cánh”[1]…
Nhìn từ góc độ khác, việc chuẩn bị đón xuân mới, bằng cách nào đối với nhà chùa có quan trọng gì đâu. Đúng vậy. Nhưng thông qua những việc mà anh em cùng làm, thầy trò chung sức, với niềm vui chung, thì tình thầy trò thêm thắm, cũng là sợi dây vô hình, kéo khoảng cánh giữa anh em lại gần nhau hơn. Từ đó, những trăn trở, khó khăn, những ý nghĩ lạc đường của người mới nhập đạo được giãi bày, giải quyết. Cuộc sống tu hành nhờ đó mà tiến bộ hơn, không xao nhãng tu học, đạo niệm được tinh chuyên, đạo tâm không bị lôi cuốn bởi danh lợi phàm tình, dẫn đến đạo hạnh xuống cấp, hậu quả bị thế gian chê cười…Tuy nói là thế, nhưng suy cho cùng, cũng là “do từ tâm mình, là do tu học và hành đạo không đến nơi đến chốn mà thôi”[2]!.
Hương đã tan, trà cũng tàn.
Ngoài cửa, vài đóa mai vàng khoe sắc dưới ánh nắng ban mai, như báo hiệu một ngày trời đẹp nắng. Đón xuân sang.
Vĩnh Nghiêm, tháng 12 năm 2012.
@ Bài đăng trên “Tri Thức Phật Giáo”, số 07.
[1] Lời đức Pháp chủ, trả lời phỏng vấn của phattuvietnam.net, trước thềm Đại hội VII GHPGVN.
[2] Nt.
